ABD’deki bilim insanları, yer teleskobu kullanarak Jüpiter’in uydusu Io’da erimiş kayalardan oluşan 200 kilometre genişliğinde bir lav denizi ve lav dalgaları tespit etti. Güneş Sistemi’nin bu en büyük “lav kazanının” ortasında büyük bir yarımada da bulunuyor.
İngiliz Daily Mail gazetesi ve Popular Science dergisinin haberlerine göre, Io’daki lav denizi Loki Patera, yaklaşık 21 bin 500 kilometrekarelik bir alanı kaplıyor. Bu da Kuzey Amerika’daki Ontario Gölü’nden daha büyük bir yer demek.
Berkeley California Üniversitesi’nden Katherine de Kleer önderliğindeki ekibin çalışması kapsamında, araştırmacılar Jüpiter’in diğer uydularının hareketlerini kullanarak bu lav denizinin şimdiye kadarki en detaylı görüntüsünü elde etti. Ekip aynı zamanda milyonlarca kilometre uzaklıktan sıcaklık ölçümleri yaptı.
Jüpiter’den ortalama 422 bin kilometre uzaklıktaki Io, Güneş Sistemi’ndeki en çok volkanik aktiviteye sahip gök cismi. İç katmanları, Jüpiter’in yerçekimi ve onun daha büyük uyduları tarafından sürekli ısıtılıyor. Bu gelgitli ısı, içeriğini erimiş halde tutuyor ve Io’nun kabuğunun büyük bir kısmındaki yüzeyin genel anlamda lav olarak kalmasını sağlıyor.
8 Mart 2015’te Jüpiter’in uydusu Europa, Dünya ve Io arasından geçti ve Loki Patera’dan gelen kızılötesi ışınların geçici olarak gezegenimize ulaşmasını engelleyen tutulma benzeri bir olay gerçekleşti. ABD’nin Arizona eyaletindeki Büyük Binocular Teleskobu’nu kullanan gökbilimciler, Europa’nın çevredeki diğer ışıkları engellemesiyle denizin farklı parçalarının sıcaklığını ayrıştırdı. 200 dereceye varan sıcaklıklar ölçüldü.
Araştırmaya göre, denizde soğuk kabuk parçaları batıyor, aşağıda korlaşmış magma açığa çıkıyor ve kızılötesi parlamaya sebep oluyor. Lav, iki dalga içinde soğuyor; her ikisi de ortadaki adanın zıt yönlerinden başlayarak, biri denizin kuzeyinden saatin ters yönüne hareket ediyor, diğeri ise saat yönüne.
Dalgalar denizin içinde günde bir kilometre gibi bir hızla ilerliyor. İki dalga hemen hemen aynı anda başlarken başlama zamanları hafifçe farklılaşıyor. Sebebinin farklı kompozisyon veya gaz içeriği nedeniyle, soğumuş kabukların farklı hızlarda batmasına yol açan, denizin her iki bölgesini besleyen iki ayrı kaynak olabileceği belirtiliyor.
Bilim insanlarına göre Io’daki bu lav hareketi, Dünya ve diğer Güneş Sistemi gezegenlerinin uzak geçmişindeki volkanik faaliyetler hakkında önemli bilgiler veriyor. Io’yu böyle sıcak tutan çekim kuvveti, Dünya dışında yaşam araştırması için olası adaylar olarak görülen komşuları Ganymede ve Europa uydularında da etkinler. 2021’de Europa tekrar Io’nun önünden geçtiğinde araştırmacılar diğer lav göllerine de göz atmayı planlıyor.
Jüpiter’in sıradışı uydusu Io, ilk kez 8 Ocak 1610 yılında İtalyan bilim insanı Galileo Galilei tarafından keşfedilmişti.
“Jüpiter’in uydusunda gizemli lav denizi” için bir yorum