Türk bilim adamından karadelik keşfi

Harvard Üniversitesi’nden Bülent Kızıltan ve ekibi, az rastlanılan türde bir karadelik buldu.

ABD’deki Harvard Üniversitesi’nden astrofizikçi Bülent Kızıltan önderliğindeki ekip, uzak bir yıldız kümesinin içinde, nadir gözlemlenebilen orta büyüklükte karadelik tespit etti.

Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi’nden Bülent Kızıltan ve takım arkadaşlarının bilim dergisi Nature’da yayınlanan araştırmasına göre, 1400 ila 3700 tane Güneş kütlesindeki bu karadelik, Dünya’dan 16 bin 700 ışık yılı uzaklıktaki 47 Tucanae küresel yıldız kümesi içinde yer alıyor. (1 ışık yılı = Yaklaşık 10 trilyon kilometre.)

Gökbilimciler onlarca yıldır Güneş’ten milyonlarca kat büyük kütlelere sahip karadeliklerin izlerini sürdükleri gibi, bu gök cisimlerinin çok daha küçük ya da orta büyüklükteki türlerini de keşfetmeye çalışıyor. Karadelikler genellikle yuttukları madde ile uzaya yayılan büyük oranlardaki x – ışını sayesinde bulunuyor.

Farklı bir yöntem uygulayan Kızıltan ve ekibi, orta büyüklükteki bu karadeliğin yerini, yıldız kümesi içindeki pulsarların hareketleri sayesinde belirleyebildi. Pulsarları kalp atışları gibi düzgün aralıklarla uzaya radyo dalgaları gönderen nötron yıldızları şeklinde tanımlayabiliriz. Yıldız kümesinin kalbinde kompakt, dev bir objenin işaretleri tespit edildi ve bu işaretlerin en mantıklı sebebinin orta büyüklükte bir karadeliğin varlığı olduğu anlaşıldı.

consept
47 Tucanae içindeki karadeliğin illüstrasyonu (B. Kızıltan & T. Karacan)

Çalışmaları hakkında bilgi veren Bülent Kızıltan, “Küresel yıldız kümelerinin içinde orta büyüklükteki karadeliklerin varlığını onlarca yıldır tahmin ediyorduk. Ancak şu ana kadar kesin olarak bir tanesini bulamamıştık. Yaklaşık iki düzine kadar pulsarın hareketlerini takip ettik. Bilgisayar simülasyonlarıyla yıldız kümesinin bir modelini oluşturduk. Karadeliği bulmak için yeni bir metot geliştirdik. Elde ettiğimiz sonuçlarla sadece merkezdeki karadeliğin dinamik varlığını görmekle kalmıyor, yakınlarındaki bölgeyi nasıl etkilediğini de inceleyebiliyoruz” açıklamasını yaptı.

Bilim insanlarının bu tür karadeliklerin küresel yıldız kümelerinde nasıl oluştuğu sorusuna cevap verebilmeleri için daha fazla benzer keşif yapmaları gerekiyor. Ancak Kızıltan’a göre bu hiç kolay değil. 47 Tucanae kümesinde işe yaramasının sebebini açıklayan Bülent Kızıltan, yeteri kadar fazla pulsar bulunduğunu ve onları iyi bir şekilde görebildiklerini ifade etti. Her küresel yıldız kümesinde doğru pulsar sayısı ve parlaklık kombinasyonu bulunmuyor. Kızıltan ve ekibinin karadelik araştırmaları devam edecek.

KARADELİK NEDİR?

‘Kozmik canavarlar’ olarak da nitelendirilen karadelikler, çekim alanı her türlü maddesel oluşumun ve hatta ışığın dahi kaçmasına izin vermeyecek derecede güçlü olan, kütlesi büyük gök cisimleri olarak biliniyor. Karadeliklerin ‘tekillik’ özellikleri sebebiyle üç boyutlu olmadıkları, sıfır hacimli oldukları iddia ediliyor. Sahip oldukları ‘yokluğun’ içinde zamanın yavaş aktığı veya hiç akmadığı tahmin ediliyor.

Astronomide hala en büyük soru işaretlerinden birisi olan karadelikler, gizemli varlıkları nedeniyle fizikçilerden gökbilimcilere kadar birçok uzmanın merak ettiği ve üzerinde çalıştığı alanlardan birisi. Süper kütleli karadelikler, Güneş’ten milyarlarca kat büyük kütlelere ulaşabiliyor.

kiziltann
Türk astrofizikçi Bülent Kızıltan

BÜLENT KIZILTAN KİMDİR?

Bülent Kızıltan, ODTÜ Fizik’ten mezun olduktan sonra Fulbright bursu ile ABD’de Yüksek Enerji Astrofiziği çalışmalarında bulundu. NASA’da optik gözlemler üzerine araştırmalar yaptı. California Üniversitesi’nde radyo gözlemleri ve kuramsal çalışmaları ile yüksek lisans ve doktorasını tamamladı. Çalışmalarını topladığı kitabı ‘Temellerin Yeniden Değerlendirilmesi: Nötron Yıldızlarının Evrimi, Yaşı ve Kütleleri Üzerine (Reassessing the Fundamentals: On the Evolution, Ages and Masses of Neutron Stars)’ ABD’de yayınladı. Kızıltan, halen Harvard Üniversitesi’nde öğretim görevlisi. Ayrıca NASA yan ürün teknolojilerine karşı astronomik gözlemler ve uzay teknolojileri alanında oluşturulan uluslararası konsorsiyumun başına da Bülent Kızıltan getirildi.


(Bilimpro.com haber içerikleri kaynak gösterilmeden ve yazarın adı belirtilmeden alıntı yapılamaz, kanuna aykırı ve izinsiz kopyalanamaz, başka yerde yayınlanamaz)

“Türk bilim adamından karadelik keşfi” için 2 yorum

  1. o da gördü …evet gevurun aletinden baktı….suç mu…: )
    çok uzaktaymış.. tabii ki uzak olacak… orta büyüklükte karadelikmiş … ufak olsa ne olur büyük olsa ne olur…daha önce elmas gezegen gördüler ama uzakta….ne işe yarıyor…hele delik o bir işe yaramaz…. dolu dolu bir şey olsa neyse… ilk ben gördüm meselesi… gördün de gidip alacanmı… satsan kaç para edecek… elektirik mi üretiyor… bende bir kürdanvar o bir işe yarıyor hiç olmazsa… bu delik sade zarar biliyorum ben onu…. ingra gandi yapıyor herşeyi……

  2. Süper çalışma gurur duyuyorum böyle çalışgan zeki Türk olması gurur verici teşekkür damarlarıindaki kana

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir