GÖKHAN ABDULLAH ÖZTÜRK / İSTANBUL
İnsan vücudunda yaklaşık 36 trilyon ila 37 trilyon hücre bulunuyor. Bilim insanları, bu hücrelerin her biri hakkında detaylı bilgi veren ‘vücut atlası’ çıkarmaya bir adım daha yaklaştı.
Live Science’ın haberine göre, uluslararası bir araştırma konsorsiyumu olan İnsan Hücre Atlası (HCA), şimdiden dünya çapında 10 binden fazla kişiden alınan 100 milyon hücrenin profilini çıkardı. 100’den fazla ülkede çalışan bilim insanları, farklı demografik ve genetik geçmişlere sahip insanların hücrelerindeki benzerlik ve farklılıkları saptamayı amaçlıyor.
HCA, 2026 yılına kadar, yaşamın farklı aşamalarında her bir hücrenin yerini, kimliğini ve işlevini ayrıntılı olarak açıklayan vücut atlasını yayınlamayı planlıyor. Bu atlas sadece bir ilk taslak olacak; bilim insanları daha sonraki güncellemelerin milyarlarca insan hücresinden elde edilen verileri içerebileceğini ve atlasın sürekli yenilenebileceğini öngörüyor.
Araştırmacılar, şu ana kadar atlaslarının çığır açan ilk taslağının oluşturulmasına yardımcı olacak 40’tan fazla makale yayınladı. Dün Nature dergisinde yayınlanan son çalışmaya göre, akciğerler, beyin ve deri de dahil olmak üzere birçok organ ve organ sistemindeki hücrelerin haritası tamamlanıyor.
HCA’daki bilim insanları, bu gelişmeyi geleneksel haritacılıktaki sıçramalarla karşılaştırıyor. 15. yüzyıl haritalarından günümüzün ayrıntılı topografyalarına, sokak görünümlerine ve dinamik trafik modelleriyle tamamlanmış Google Haritalar’a sahip olduğumuzu hatırlatıyorlar ve hücre atlaslarının da aynı etkiyi oluşturacağını düşünüyorlar.
Atlası tamamlama çalışmaları kapsamında, yemek borusundan kolona kadar uzanan sindirim sisteminin ayrıntılı bir haritası oluşturuldu. Araştırmacılar, yaklaşık 190 kişiden örneklenen 1,1 milyon hücreye dayanarak sağlıklı bir sindirim sisteminin modelini çıkardı. Ayrıca ülseratif kolit ve Crohn hastalığı da dahil olmak üzere farklı rahatsızlıkları olan kişilerden elde edilen veriler derlendi. Böylece bağışıklık hücrelerini çağırarak bu hastalıklardaki iltihaplanmaya katkıda bulunan bir hücre türü ortaya çıkarıldı.
Bilim insanları, haritalama işlemleri sırasında erken insan gelişimine de bir pencere açarak plasentanın nasıl geliştiğini ve iskeletin gebeliğin ilk üç ayında nasıl oluşmaya başladığını da detaylı inceleme fırsatı buldu. Hücrelerin kafatasını oluşturmaya hazırlanırken girdikleri daha önce hiç görülmemiş durumlar gözlemlendi. Kafatasının yumuşak noktalarının çok erken kaynaştığı bir doğum kusuru olan kraniyosinostoz tedavisinde rol oynayabilecek genler belirlendi.
HCA araştırmacıları, insan vücudu atlası sayesinde hastalıkların nasıl ortaya çıktığının ve hangi ilaçların onları etkili bir şekilde tedavi edebileceğinin belirlenebileceğini, insan vücudunun henüz hayal bile edilemeyen yönlerinin keşfedebileceğini ifade ediyor.
(Bilimpro.com haber içerikleri kaynak gösterilmeden ve yazarın adı belirtilmeden alıntı yapılamaz, kanuna aykırı ve izinsiz kopyalanamaz, başka yerde yayınlanamaz)