Nitelikli Bilim, Teknoloji ve Yaşam Haberleri

Uzayın derinliklerinde gizemli görüntü (Video)

R Aquarii yıldız sistemi, en net ve detaylı haliyle gözlemlendi.

Bu çarpıcı manzara, Dünya’dan yaklaşık 650 ışık yılı uzaklıkta yer alan ‘R Aquarii’ adlı ortak-yaşar haldeki ikili yıldız sistemine ait. Yıldızlardan biri, ölümcül yoldaşı tarafından yavaş yavaş yutuluyor.

Avrupa Güney Gözlemevi (ESO)’dan yapılan açıklamaya göre, Şili’deki Çok Büyük Teleskop (VLT) üzerindeki SPHERE aygıtı, söz konusu sistemi oluşturan çarpıcı yıldızsal ikilinin yakın ayrıntılarını gözler önüne serdi. Çoğu çift yıldız, kütleçekim etkisiyle birbirine bağlı olsa da R Aquarii yıldızlarında bu ilişki sakinlikten oldukça uzak. Küçük boyutlarına rağmen, iki yıldızdan küçük olanı, ölmekte olan kırmızı dev komşusundan sürekli olarak madde çalıyor.

ikiliyildiz — R Aquarii ikili yıldız sistemi / ESO

Görselin büyük ve orjinal haline buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz: ESO

Yıllarca süren gözlemler bu görüntünün merkezinde görülen R Aquarii çift yıldızının arkasındaki ilginç hikayeyi de ortaya çıkardı. İki yıldızdan büyük olan kırmızı dev yıldız, Mira değişkeni olarak bilinen bir yıldız türü. Bu tür yıldızlar yaşamlarının sonunda şişmeye başlayarak Güneş’ten 1000 kat daha parlak hale gelirler çünkü dış zarfları genişler ve yıldızlar-arası boşluğa atılır.

Aşağıdaki video klipte, etrafında döndüğü yıldızı yutan beyaz cüce yıldıza dair bir animasyon yer alıyor:

Büyükçe yıldızın ölüm sancıları oldukça dramatik. Kırmızı cüce yıldızdan daha küçük, yoğun ve çok daha sıcak olan beyaz cüce, büyük yoldaşının dış katmanlarındaki maddeyi kendine doğru çekiyor. Ölmekte olan yıldızdan ayrılan maddenin oluşturduğu madde ve gaz salınımı, R Aquarii’den dışa doğru püsküren jetler şeklinde görülebiliyor.

Zaman zaman, beyaz cücenin üzerinde yeterince madde toplandığında, bir termo-nükleer nova patlaması meydana geliyor. Bu sayede çok miktarda madde uzaya atılıyor. Geçmişteki nova olaylarının kalıntıları bu görüntüde R Aquarii’den atılan ince gaz bulutları şeklinde görülebiliyor.

R Aquarii, bize en yakın ortak-yaşar çift yıldız sistemlerinden biri. ESO bünyesindeki bilim insanları, gelişmiş SPHERE aygıtı ile öte-gezegenlerin, ikili yıldızların ve diğer uzay yapılarının gizemlerini çözmeye devam edecek.

Çok nadir bir ‘kalsiyum yıldızı’ keşfedildi

20 asır önce gökyüzünde 8 ay parlayan esrarengiz ışıltının sırrı çözülüyor.

Yaklaşık 2 bin yıl önce, Çinli gökbilimciler arşivlerine ilk kez bir süpernova (yıldız patlaması) gözlemini yazma fırsatı yakaladı. M.S. 185 yılında bir gece, gökyüzünde daha önce görmedikleri bir aydınlığa şahit oluyorlardı.

Günümüz astrofizikçileri ‘SN 185’ adı verilen bu gizemli gök olayı hakkında yeni bilgilere ulaştı. ‘SN 185’in ardından oluşan ‘RCW 86’ adlı süpernova kalıntısının Dünya’dan gözle görülecek şekilde parlamasına sebep olan şey, birbirleri etrafında dönen ikili yıldız sistemindeki yıldızlardan birisinin infilak etmesiydi.

Rusya’daki Lomonosov Moskova Devlet Üniversitesi’nden Vasilii Gvaramadze’nin Nature Astronomy dergisinde yayınlanan araştırmasına göre, patlayan yıldız, kalsiyum elementi başta olmak üzere etrafına yoğun madde akıntısı püskürerek günümüzde hala parlayan komşu yıldızın ve etraflarını saran gaz kabuğunun kalsiyum bakımından zengin bir yer olmasına yol açmıştı. Evet, dişlerimizde ve kemiklerimizde başta olmak üzere bütün yaşayan canlılarda bulunan kalsiyumdan bahsediyoruz.

RCW_861 — Süpernova kalıntısı gaz kabuğu ‘RCW 86’ ve kalsiyum yıldızı (NASA/ESA)

Araştırma kapsamında, yaklaşık 9 bin 100 ışık yılı uzaklıkta yer alan bu ikili yıldız sistemindeki [GV2003] N ve [GV2003] S yıldızları ile süpernova kalıntısı RCW 86, Avrupa Güney Gözlemevi (ESO)’nun Şili’deki Çok Büyük Teleskobu (VLT) ile yeniden incelendi.
İki yıldızın birbirleri etrafında bir ayda döndükleri belirlendi. Araştırmaya göre, [GV2003] S’in patlayıp bir nötron yıldızına dönüşmesiyle birlikte [GV2003] N yıldızının atmosferi normalden 6 kat daha fazla kalsiyum barındırmaya başladı.

239487239-calcium-11 — Süpernova kalıntısı içindeki ikili yıldız sistemi

Bilim insanları söz konusu yıldız sistemi hakkında hala bilmedikleri birçok şeyin olduğunu kabul etseler de, bunun çok nadir görülen kalsiyum bakımından zengin yıldızları araştırmak için harika bir fırsat olduğunu belirtiyor.

Araştırmayı yürüten Vasilii Gvaramadze, “Önce ikili sistemin yörünge parametrelerini inceleyeceğiz. Süpernovayı tetikleyen yıldızın başlangıç ve sonuç sürecindeki kütlelerini ölçeceğiz. Kalsiyum bakımından zengin olan yıldızın atmosferindeki elementlerin bolluğunu da araştırmayı sürdüreceğiz. Elde edilen bilgiler, kalsiyum bakımından zengin [GV2003] N yıldızının ve süpernovanın doğasını anlamak için çok önemli olabilir” diyor.

Antik Çin’de gökbilimciler, aniden ortaya çıkan bu süpernova ışıltısını ‘misafir yıldız’ olarak tanımlamışlardı. ‘Book of Later Han’ adlı eserde verilen bilgilere göre, 185 – 186 yılları içinde 8 ay boyunca gökyüzünde parladı. Çinliler bu olayı arşivlere şöyle kaydettiler:

“Zhongping döneminin ikinci yılının 10. ayında, Kwei Hae (7 Aralık) günü, tuhaf bir yıldız Nan Mun’un (Alpha Centauri) ortasında belirdi. Büyük bir bambu hasırına benziyordu. Birbirinden hoş 5 farklı renkle parlıyordu. Zamanla yavaş yavaş ışıltı azaldı. Yeni yılın 6. ayında tamamen kayboldu.”

(Bilimpro.com haber içerikleri kaynak gösterilmeden ve yazarın adı belirtilmeden alıntı yapılamaz, kanuna aykırı ve izinsiz kopyalanamaz, başka yerde yayınlanamaz)

Gökyüzünde yeni bir ‘yıldız’ belirecek

Yaklaşık 1800 yıl önce çarpışan iki güneşin ışığı 2022 yılında gökyüzünde yeni bir yıldız gibi ortaya çıkacak.

Bilim insanları, yaklaşık 1800 yıl önce çarpışan iki yıldızın açığa çıkardığı ışığın yakında Dünya’ya ulaşacağını, 2022’de gökyüzünde yeni bir yıldız gibi çıplak gözle görülebileceğini bildirdi.

İngiliz The Telegraph gazetesinin haberine göre, 18 asır önce ‘dehşet verici’ bir patlamayla çarpışan iki yıldızın sebep olduğu ışık, daha önce sadece teleskoplarla tespit edilebiliyordu. ‘Boom Star’ adı verilen bu çok nadir gök olayı ile 5 yıl sonra çıplak gözle görebildiğimiz yıldızlar arasına bir yenisi eklenecek.

Haberde, ‘KIC 9832227’ adlı ikili yıldız sisteminin ışığının Dünya’dan görülebilmesi için yetersiz olduğu, daha sonra oluşan kırmızı nova (iki yıldızın çarpışması) ile parlaklığın arttığı ve 2022’de Cygnus (Kuğu) Takımyıldızı’nda herkes tarafından görülebileceği kaydedildi.

cygg — Yeni yıldız, kırmızı ile işaretlenen yerde ortaya çıkacak.

Konuyla ilgili araştırmanın yapıldığı ABD’deki Calvin College’den doktor Matt Walhout, “Tarihte ilk kez, ebeveynler gökyüzünde karanlık bir noktaya işaret edebilecek ve ‘çocuklar dikkat edin, orada saklanan bir yıldız var, yakında yanıp sönecek’ diyebilecek” şeklinde konuştu.

Araştırmaya göre, ‘Boom Star’ gökyüzünde ortaya çıktıktan sonra ilk 6 ay en parlak yıldızlardan birisi olacak. 2 – 3 yıl içinde de yavaş yavaş sönerek normal ışıltısına dönecek. KIC 9832227 sistemini oluşturan iki yıldızın çarpışmadan önce birbirlerinin etrafında 11 saatte döndükleri belirtiliyor.

Böyle bir olayın milyonda bir kez gerçekleşebileceğini belirten uzmanlar, sadece gökyüzünde yeni ve şaşırtıcı bir görüntü teşkil etmekle kalmayacağını, aynı zamanda bilim insanlarına süreci gözlemlemek için eşi benzeri görülmemiş bir fırsat tanıyacağını kaydediyor.

(Bilimpro.com haber içerikleri kaynak gösterilmeden ve yazarın adı belirtilmeden alıntı yapılamaz, kanuna aykırı ve izinsiz kopyalanamaz, başka yerde yayınlanamaz)