Dünyanın en ‘derin’ laboratuvarı: 2500 metre aşağıda neler oluyor?

Bilim insanlarının evrendeki boşluğu kapladığı düşünülen gizemli ‘karanlık madde’ araştırmaları yaptığı belirtiliyor.

ABD’nin Güney Dakota eyaletinde, yerin yaklaşık 2500 metre altındaki dünyanın en derin laboratuvarı gizemli araştırmalara ev sahipliği yapıyor. Bilim insanlarının 6 tane Empire States binası kadar olan derinlikte, evrendeki boşluğu kapladığı düşünülen gizemli ‘dark matter’ (karanlık madde) ile ilgili araştırmalara odaklandığı belirtiliyor.

Black Hills bölgesinde 2002’de kapatılan Homestake isimli eski bir altın madenine inşa edilen bu yapının adı Sanford Yeraltı Araştırma Tesisi. Bilindiği kadarıyla tesiste Birleşik Devletler Enerji Departmanı’nın ‘Derin Yeraltı Bilim ve Mühendislik Laboratuvarı (DUSEL) projesi kapsamında nötrino araştırmaları yapılıyor. Ancak bazı faaliyetlerin büyük bir gizlilikle yürütüldüğü ve bir takım araştırmaların gizemini koruduğu iddia ediliyor.

Laboratuvarın bu derinlikte inşa edilmesinin görünen sebebi; Güneş’ten gelen ve ‘karanlık madde’ deneylerini olumsuz yönde etkileyebilecek nitelikteki kozmik ışınlardan korunabilmek.

Çalışmalar süresince madendeki bütün tünellere yeni bir görünüm kazandırıldı. Eski madencilerden kalan duvarlar, kapılar, tamamen turuncu filmlerle kaplandı.

Araştırma ekipleri, madende kurulan 370 kilogram ağırlığındaki likit zenon tankında ‘hayalet parçacıkları’ yakalamaya çalışıyor. Eğer burada ‘karanlık madde’ tespit edilirse yüksek hassasiyete sahip detektörler yoğun kozmik radyasyona maruz kalacak.

Karanlık Madde’nin yanı sıra derinliklerde sürdürülen araştırmaların jeomikrobiyoloji, jeobilim ve maden mühendisliği alanlarında çığır açacağı kaydediliyor.

dusel_diagramm

KARANLIK MADDE NEDİR?

Karanlık Madde, kozmoloji ve astronomi ile ilgili gözlemleri açıklamak için öne sürülen bir madde türü. Karanlık madde parçacıkları, ışıkla etkileşmediği için doğrudan gözlemlenemez, ancak çevrelerinde sebep oldukları etkiler sayesinde varlıkları anlaşılabilir.

Karanlık Madde kavramı, ilk olarak 1933 yılında, Kaliforniya Teknik Enstitüsü’nden İsviçreli astrofizikçi Fritz Zwicky tarafından öne sürülmüştü. İddia 40 yıl boyunca ciddiye alınmadı. Ancak bu maddenin varolduğuna dair en güçlü kanıt olan Sarmal Gökadaların düz dönme eğilimleri, 1970 yılında Washington Carnegie Enstitüsü’nde Vera Rubin ve arkadaşları tarafından ortaya atılınca, araştırmalar tekrar bilim dünyasının gündemine gelmişti.

dark_matterr
Karanlık Madde illüstrasyonu

AÇIKLANAN BAZI DENEYLER

Sanford Yeraltı Araştırma Tesisi birçok gizli deneye ev sahipliği yaptı. Birleşik Devletler Enerji Bakanlığı’nın açıkladığı bazı araştırmalar ise şunlar:

*Büyük Yeraltı Zenon Deneyi: ‘Karanlık Madde’ araştırmaları yapıldı.
*Hayalet parçacıkları’ yakalamaya yönelik LUX-Zeplin (LZ) deneyi.
*Nötrino araştırması MAJORANA.
*Derin Yeraltı Yerçekimi Laboratuvarı’nda yerçekimi dalgası detektörü testi.
*Kaya mekanikleri sensör ağı testi GEOX
*Astrofizik araştırmaları için kompakt hızlandırıcı sistemi deneyi

Şu an tesiste Derin Yeraltı Nötrino Deneyi (DUNE) için çalışmalar yürütülüyor. ‘Karanlık Madde’ye yönelik bu deney için laboratuvarın tamamen operasyonel hale gelmesinin 2027 yılını bulabileceği belirtiliyor.