Dünya’ya düşen göktaşında ‘imkansız’ kristal bulundu

Rusya’da bulunan kuazi kristalin atomik yapısı Dünya’da daha önce hiçbir yerde görülmedi.

Bilim insanları, 2011’de Rusya’nın Sibirya bölgesinde ortaya çıkarılan bir göktaşında ‘kuazi kristal’ keşfetti. Bir kuazi kristalin atomları, doğadaki normal kristallerde bulunmayan şekillerde düzenlenmiş olabiliyor. Bu yüzden ‘imkansız’ kristal de deniliyor.

İngiliz Daily Mail gazetesinin haberine göre, inanılmaz derecede nadir olan kuazi kristalin atomları, doğada imkansız olduğu düşünülen bir yapılanmaya girebiliyor. Mikroskop altında bakıldığında hiçbiri bir diğerini tekrar etmeyen, fakat mükemmel bir simetri içinde dizilerek kümeler oluşturan atomlar görülebiliyor. Bilim insanları atomların bu şekilde düzenlenmesinin ancak insan eliyle yapılabileceğini düşündükleri için doğada karşılaştıklarında hayrete düşüyorlar.

kuzaa
Göktaşından çıkarılan kuazi kristali

Daha önce iki kere doğal kuazi kristal görülmüştü. Üçüncüsü ise Rusya topraklarına düşen bir göktaşı parçasından elde edildi. California Teknoloji Enstitüsü ile Florence ve Princeton üniversitelerinin Scientific Reports dergisinde yayınlanan ortak araştırmasına göre, Rusya’nın uzak doğusundaki Khatyrka bölgesinde bulunan göktaşındaki kuazi kristal, sadece birkaç mikrometre genişliğinde. (1 mikrometre = milimetrenin binde biri). Bu sebeple elektron mikroskobunda görülebiliyor.

DÜNYA’DA DAHA ÖNCE HİÇ GÖRÜLMEDİ

Bulunan son kuazi kristalin atomları, daha önce doğada hiç görülmemiş bir simetriye sahip. Bu simetriye ikozahedran (icosahedral) adı veriliyor. Yani, 12 köşeli, 20 eşkenar üçgen yüzlü, üç boyutlu bir yapı. Alüminyum, bakır ve demirden oluşan 60 noktalı dönme simetriye sahip egzotik bir model. Bu kristalin uzaydan geliyor olması, bilmediğimiz uzaklıklarda kristal atomlarının nasıl şekillenebileceğine yönelik müthiş gizemler akıllara getiriyor.

kuazii
Göktaşında bulunan kuazi kristali atomlarının inanılmaz simetrik yapısı

Princeton Üniversitesi’nden araştırmaya katılan Paul Steinhardt, “Daha önce hiç bir kuazi kristalde görmediğimiz kimyasal bileşime sahip. Kristalleri tanımlayan simetrik kurallara adeta meydan okuyor. Kendi kanunlarıyla ortaya çıkıyorlar” dedi. Araştırmacılar, bu kristallere göktaşlarının maruz kaldığı şok koşulların sebep olabileceğini belirtiyor. Sıkışan, ısınan, soğuyan ve çarpışan asteroitlerde ‘benzersiz’ kristal atomları oluşabileceği kaydediliyor.

2011 yılında kimya dalındaki Nobel ödülüne, kuazi kristallerin yapısını keşfeden İsrailli Daniel Shechtman layık görülmüştü. Shechtman, kristal atomlarının imkansız olduğu düşünülen bir yapılanmaya girebildiğini göstererek kimyagerleri şaşkına çevirmişti.

simetri
Göktaşındaki kuazi kristalin ‘ikozahedran’ simetrisi

İSLAM SANATINDA KUAZİ KRİSTALLER

Matematikçiler, kuazi kristal atomlarının diziliş biçiminin İslam sanatının geometrik desenlerinde de görüldüğüne dikkat çekiyor. Harvard Üniversitesi’nden Peter Lu ile Princeton Üniversitesi’nden Paul Steinhardt’ın daha önce yaptığı bir araştırmaya göre, Bursa’da bulunan Yeşil Camii’deki çiniler başta olmak üzere Türkiye, İran, Irak, Afganistan ve Özbekistan’daki yapıtlarda bulunan İslam sanatı örneklerinde kuazi kristallerin simetrik yapıları yer alıyor.


(Bilimpro.com haber içerikleri kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz, kanuna aykırı ve izinsiz kopyalanamaz, başka yerde yayınlanamaz)