Almanya’nın ‘yapay güneş’ makinası başarılı oldu

Wendelstein 7-X nükleer füzyon reaktörü, sınırsız ve temiz enerji deneyleri için kullanılıyor.

Almanya’da sınırsız ve güvenli enerji elde etmek için geçtiğimiz yılın sonuna doğru bir nükleer füzyon reaktörü inşa edilip çalıştırıldı. Basit bir ifadeyle Güneş’i taklit eden bu ‘yıldızlaştırıcı’ makineden süper-ısınmış helyum plazması elde edildi. Peki gerçekten istenilen hedefe yönelik bir sonuca ulaşılmış mıydı? Cevap, büyük bir ihtimalle evet.

Almanya ve ABD’den bilim insanlarının Nature Communications dergisinde yayınlanan araştırma sonuçlarına göre, Wendelstein 7-X (W 7-X) Stellarator (yıldızlaştırıcı, yıldız yapıcı) nükleer füzyon reaktörü, eşi görülmemiş kesinlikte, süper güçlü, 3 boyutlu, bükülen manyetik alanlar üretti. 100 binde bir gibi bir hata payı ölçüldü.

İlk başta heyecan verici bir gelişme olarak anlaşılamayabilir. Ancak manyetik alan, nükleer füzyonun gerçekleşmesi için plazmanın sıcak toplarını yeterince uzun süre tutacak tek şey.

Atomların parçalandığı ve güvenlik ile uzun vadeli atık üzerine endişelere yol açan nükleer fizyona karşılık nükleer füzyon, enerji üretmek için atomların hep beraber erimesini gerektiriyor. (Bu işlem Güneş’te olana benziyor). Geleceğin en önemli ve temiz enerji kaynağı olarak görülen nükleer füzyon ile laboratuar ortamında yapay bir Güneş oluşturup sonsuz enerji elde edilmesi hedefleniyor.

maxresdefaulta
Wendelstein 7-X reaktörünün içi.

Güneşimizin uzun ömürlülüğünü düşündüğümüzde, nükleer füzyon insanlığa ihtiyaç duyduğu sürece enerjiyi tedarik etme potansiyeline de sahip. Buradaki en büyük zorluk, reaksiyonu dizginlemek ve kontrol altına almak. Bilim insanları, 60 yıldır bu sorunu çözmek için çabalıyor.

Kontrollü bir nükleer füzyona ulaşmak için Güneş’in içindeki gerçek şartları oluşturmanız gerekiyor. Bu da içinde yaklaşık 100 milyon derecelik plazma toplarını üretip kontrol altına alacağınız bir makine inşa etmeniz demek. Yapılan deneyde 16 metre genişliğindeki makinedeki bir miligram helyum gazının 1.8 megawattlık lazer atışıyla ısıtılmasından meydana gelen ilk plazma, saniyenin onda biri kadar sürmüş ve yaklaşık bir milyon dereceye ulaşmıştı.

Araştırmaya katılan ABD’li bilim adamı Sam Lazerson, “Yaptığımız manyetik kafesin dizayn ettiğimiz gibi çalıştığını doğruladık. Görevimiz henüz yeni başladı” ifadelerini kullandı. 2019 yılında reaktörde gerçek füzyon reaksiyonları elde etmek için hidrojen yerine döteryum (deuterium) kullanılacak.

Almanya’daki Wendelstein 7-X reaktörü, Fransa’daki Uluslararası Termonükleer Deneysel Reaktörü (ITER) adı verilen çok uluslu bir girişim ile yarış halinde bulunuyor.