Güneş’ten 570 milyar kat parlak patlamanın sırrı çözüldü

Dünya’dan 4 milyar ışık yılı uzaklıktaki infilaka süper kütleli bir karadeliğin neden olduğu belirlendi.

Bilim insanları, 2015’te Samanyolu Galaksisi’ndeki tüm gökcisimlerini gölgede bırakan bir süpernovayı (büyük bir yıldızın şiddetle patlamasını) tespit etmiş, infilakın Güneş’ten 570 milyar kat daha fazla ışık saçtığı belirlenmişti. Işığın parlaklığına devasa bir karadeliğin yuttuğu yıldızın sebep olduğu ortaya çıktı.

Dünya’dan 4 milyar ışık yılı (1 ışık yılı = yaklaşık 10 trilyon kilometre) uzaklıktaki ‘ASASSN-15lh’ kodu verilen dev patlama, bütün Samanyolu Galaksisi’nden 50 kat daha parlak.

İngiliz The Guardian gazetesinin haberine göre, İsrail’deki Weizmann Bilim Enstitüsü’nden gökbilimcilerin yürüttüğü araştırmada, Güneş’ten yarım trilyon kat parlak ışığın, süper kütleli bir karadeliğin kendisine yaklaşan bir yıldızı parçaladığı sırada açığa çıktığı tespit edildi.

Weizmann Bilim Enstitüsünden Giorgos Leloudas, “Olaydan sonra ışığın kaynağı hakkında 10 ay boyunca inceleme yaptık ve bunun, sıradışı biçimde parlak bir süpernova ile izah edilemeyeceği sonucuna vardık. Parlak ışığa, muhtemelen süratle dönerken daha küçük kütleye sahip bir yıldızı parçalayan süper kütleli karadeliğin yol açtığı bulgusunu elde ettik” dedi. Ekibin araştırma sırasında hem dünya üzerindeki hem de yörüngedeki teleskopların verilerini kullandığı öğrenildi. Araştırma sonuçları, Nature Astronomy dergisinde yayınlandı.

Aşağıdaki animasyon videoda, ASASSN-15lh adı verilen olay kapsamında, bir yıldızın karadelik tarafından nasıl yutulduğu ve yok edildiği anlatılıyor:

KARADELİK NEDİR?

‘Kozmik canavarlar’ olarak da nitelendirilen karadelikler, çekim alanı her türlü maddesel oluşumun ve hatta ışığın dahi kaçmasına izin vermeyecek derecede güçlü olan, kütlesi büyük gök cisimleri olarak biliniyor. Karadeliklerin ‘tekillik’ özellikleri sebebiyle üç boyutlu olmadıkları, sıfır hacimli oldukları iddia ediliyor. Sahip oldukları ‘yokluğun’ içinde zamanın yavaş aktığı veya hiç akmadığı tahmin ediliyor.

Astronomide hala en büyük soru işaretlerinden birisi olan karadelikler, gizemli varlıkları nedeniyle fizikçilerden gökbilimcilere kadar birçok uzmanın merak ettiği ve üzerinde çalıştığı alanlardan birisi. Süper kütleli karadelikler, Güneş’ten milyarlarca kat büyük kütlelere ulaşabiliyor.

42000
Güneş’ten 100 milyon kat büyük karadeliğin bir yıldızı içine doğru çekmesi (İllüstrasyon: M. Kornmesser)

SÜPERNOVA NEDİR?

Araştırmalara göre, Güneş’ten daha fazla kütleye sahip yıldızlar, çekirdeklerindeki tüm atomları demire dönüştürdüklerinde kütle çekime karşı koyacak füzyon enerjilerini de tüketmiş oluyor. Kontrolü tekrar ele geçiren kütle çekim, yıldızın çekirdeğini 100 milisaniye gibi bir sürede kendi üstüne çökerterek ya bir karadelik ya da nötron yıldızı oluşmasını sağlıyor.

Merkezdeki atomların bozulmaları sonucu oluşan nötrinolar (nükleer fizikte kütlesiz olarak belirlenen madde) yayılarak nükleer tepkimelerin devam ettiği dış katmanları inanılmaz yüksek sıcaklıklara çıkartıyor. Uzaya doğru genleşen yıldız olağanüstü bir güçle patlıyor. Büyük bir yıldızın patlaması bir galaksinin tüm ışığını bastırabiliyor.