Çok, çok uzaklarda bir şey muazzam bir güçle infilak etti ya da bilinmeyen başka bir olay gerçekleşti. Uzayın derinliklerinden gelen bir sinyal, 2 Şubat 2017’de yer ve uzay teleskopları tarafından tespit edildi. Kaynağın uzaklığını hesaplayan bilim insanları şaşkınlıklarını gizleyemedi. Zira sinyal, 12 milyar ışık yılı uzaklıktan geliyordu. Başka bir deyişle 12 milyar yıldır uzayda seyahat ettikten sonra ancak Dünya’ya ulaşabilmişti. (1 ışık yılı, yani ışığın 1 yılda kat ettiği yol = Yaklaşık 10 trilyon kilometre).
Batı Avustralya Üniversitesi’nden uzmanların, bilimsel çalışmaların yer aldığı internet sitesi The Conversation’da yayınlanan araştırmasına göre, ilk olarak NASA’nın Swift Uzay Teleskobu tarafından belirlenen sinyalin türü; bir gama ışını patlaması. (gamma ray burst – GRB). Bu patlamalar, evrende Büyük Patlama (Big Bang)’den sonraki en büyük enerjiyi açığa çıkaran olağanüstü ışınımlardır.
Peki GRB’leri nasıl tanımlayabiliriz? Bu esrarengiz ve abartılı enerji boşalımları, bir saniyeden kısa zamanlardan birkaç dakikaya kadar süren patlamalar olarak biliniyor. Dünya’dan oldukça uzak mesafelerde, gözlemlenebilir evrenin sınırlarında oluştukları sanılıyor. Kaynaklarına ilişkin çok az teori var. Süper kütleli karadelikler, yıldız patlamaları (süpernovalar), dev bir yıldızın çökmesi (hipernova) ya da iki nötron yıldızının birbiriyle birleşmesi gibi. Bilim insanları şu konuda hemfikir: GRB’leri oluşturan göksel olayların açığa çıkardığı enerji öylesine büyük ki, Dünya’ya birkaç yüz ışık yılı uzaklıkta bile meydana gelseler yeryüzü tamamen yok olurdu.
2 Şubat günü, ‘GRB170202’ adı verilen söz konusu sinyalin Swift Teleskobu ile tespit edilmesinden saniyeler sonra, Batı Avustralya Üniversitesi’nin Zadko Teleskobu da yüzünü bu sürpriz ziyaretin geldiği yön olan Ophiuchus (Yılancı Kuşu) Takımyıldızı’na çevirdi. Daha önce hiçbir şeyin görülmediği derin karanlıktan çıkıp gelen şeyin kısa süreli bir konuk olan GRB olduğu belirlendi. Zadko Teleskobu, optik patlamanın tümünü kaydetti. Bir dakikadan az süren GRB170202 sinyali en güçlü olduğu anda, geldiği bölgedeki milyonlarca yıldızın toplamıyla eşit bir parlaklıktaydı.
Sinyalin kaydedilmesinden 9 saat 42 dakika sonra, Şili’deki Çok Büyük Teleskop (VLT), ışığın spektrumundan faydalanarak GRB’nin geldiği uzaklığın hesaplanmasını sağladı. Sinyale sebep olan patlama, gözlemlenebilir evren henüz şimdikinden 4 kat daha küçük olduğu dönemde, yani 12 milyar yıl önce gerçekleşmişti. GRB170202’nin meydana geldiği galaksi (yıldız kümesi) o kadar uzak ki, günümüzün en gelişmiş teleskopları sinyalin kaynağında sadece mutlak karanlığı görebiliyor. Geldiği yere dair görebildiğimiz hiçbir şey yok. Bu esrarengiz yolcu, gökbilimcilerin soru işaretlerine yenilerini ekleyerek gözden kayboldu.
Bugüne kadar binlerce gama ışını patlaması tespit edildi. Hepsinin milyarlarca ışık yılı ötede gerçekleşmiş olması, evrenimizin gençliğinde çok büyük çapta ve sayıda göksel olayların oluştuğunu gösteriyor. Bu gizemli olaylar öylesine şiddetli ki, bir gama ışını patlamasında açığa çıkan ortalama enerji miktarı, bir milyar tane Güneş’in bir araya gelip 10 bin yıl boyunca yayacağı enerji miktarına eşit.
Bu linke tıklayarak şimdiye kadar tespit edilen ve NASA arşivlerine alınan bütün GRB sinyallerine dair bilgilere ulaşabilirsiniz: NASA GRB
