Venüs’ün atmosferinde dev ‘tsunami’

Venüs’ün bulut katmanlarında eşine az rastlanacak büyüklükte bir dalga hareketi gerçekleşti.

Japon uzay aracı Akatsuki, Venüs’ün fırtınalı atmosferinin üst katmanlarında Güneş Sistemi’nin en büyük dalga hareketlerinden birisini tespit etti.

Bilim dergisi Nature Geoscience’ta bugün yayınlanan araştırmaya göre, ismini Roma mitolojisinde aşkın ve güzelliğin koruyucu tanrıçasından alan Venüs’te çok büyük bir atmosfer olayı gözlendi. 2015 yılının Aralık ayında dört gün boyunca süren dalganın, gezegenin en tepesindeki bulut katmanında, kuzey yarım küreden güneye doğru yaklaşık 10 bin kilometre genişliğinde olduğu belirtildi.

suppl-3

Sülfirik asit ile dolu kalın bulutlarının yol açtığı sera gazı etkisi sebebiyle Güneş Sistemi’nin en sıcak gezegenlerinden birisi olan Venüs’ün ezici miktarda karbondioksitten oluşan atmosferi, Dünya’nın atmosferinden 93 kat büyük. Neredeyse hiç su buharı yok. Kayalık gezegendeki ortalama yüzey sıcaklığı 462 dereceye ulaşıyor.

Japon bilim insanları, saatte 300 kilometre hızla esen yüzey rüzgarlarının, ekvator bölgesi yakınında yer alan 4 bin 500 metre yükseklikteki Aphrodite Terra Dağı’na çarpması sonucu atmosferdeki büyük dalga hareketinin tetiklendiğine inanıyor. Belki de şimdiye kadar Güneş Sistemi’nde gözlemlenen en büyük dalgalanmaya şahit olduklarını kaydeden uzmanlar, nadir görülen bu hareketin Venüs’ün iklimini etkileyecek kadar büyük bir ölçeğe sahip olduğunu vurguluyor.

99233

Akatsuki uzay aracı, Venüs’ün yüzeyinden 65 kilometre yükseklikteki bulut tabakasında devasa bir tsunami gibi ilerleyen dalga hareketini kızılötesi ve ultraviyole kameralarıyla gözlemledi. Hareketin merkezinin Aphrodite Terra Dağı ve çevresi olduğu belirlendi.

Geçtiğimiz yıl NASA tarafından yayınlanan bir araştırmada, Venüs gezegeninin 2 milyar yıl önce akıcı su bulunan Dünya gibi bir yüzeye ve atmosfere sahip olabileceği belirtilmişti. Uzmanlar, Dünya’daki küresel ısınma verilerini incelediğinde, yeryüzünün milyarlarca yıl içinde Venüs gibi bir yer olabileceği uyarısında bulunuyor.


(Bilimpro.com haber içerikleri kaynak gösterilmeden ve yazarın adı belirtilmeden alıntı yapılamaz, kanuna aykırı ve izinsiz kopyalanamaz, başka yerde yayınlanamaz)

Bir zamanlar Dünya gibiydi: Venüs ‘cehennemi’

Küresel ısınma devam ettiği sürece Dünya da Venüs gezegenine benzeyebilir.

Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA), geçtiğimiz Ağustos ayında yayınladığı bir araştırmasında, Venüs gezegeninin 2 milyar yıl önce akıcı su bulunan Dünya gibi bir yüzeye ve atmosfere sahip olabileceğini ortaya çıkarmıştı. Venüs’ün günümüzdeki iklim koşulları ise adeta cehennemden farksız.

Sıklıkla Dünya’nın kardeş gezegeni olarak nitelendirilen Venüs’ün yerküremiz ile birçok ortak noktası bulunuyor. Hemen hemen aynı boyutlardalar, benzer bileşimlerden oluşuyorlar. İkisi de Güneş’e uzaklıkları sebebiyle ‘yaşanabilir bölge’ (habitable zone) içinde. Ancak bazı önemli farklılıklar, Venüs’ü insanoğlunun en son ziyaret etmek isteyebileceği bir ölüm diyarına dönüştürüyor.

Ezici miktarda karbondioksitten oluşan atmosferi, Dünya’nın atmosferinden 93 kat büyük. Neredeyse hiç su buharı yok. Ortalama yüzey sıcaklığı 462 dereceye ulaşıyor. Sülfirik asit ile dolu opak bulutları yüzünden sıradan teknikler ile yüzeyini göremiyoruz. Bilim insanları, Venüs’ün yüzeyi ile ilgili bildiğimiz her şeyi, kalın bulutlardan geçip karaya ulaşan bir uzay aracının radar görüntüleme verileri ile elde etti.

whatisthewea
Venüs yüzeyi illüstrasyonu (Avrupa Uzay Ajansı)

Gezegene gönderilen birçok sonda, atmosferin inanılmaz derecede yoğun olduğunu tespit etti. Güneş ışığının yalnızca yüzde 10’u kalın bulutları geçebiliyor. Hava basıncı, Dünya’nın deniz seviyesinden 92 kat fazla. Sıradan bir insan, nasıl bir kıyafet giyerse giysin bu basınç altında hemen ezilip can verir.

Atmosferinin yapısı oldukça zehirli. Yüzde 96,5 oranında karbondioksit, yüzde 3,5 oranında nitrojen, sülfürdioksit ve diğer gazlar bulunuyor. Atmosferin yoğunluğundan dolayı Güneş Sistemi’ndeki gezegenler arasında en şiddetli sera-gazı etkisi burada yaşanıyor. Gezegende küresel ısınmadan çok küresel ‘pişme’ gerçekleşiyor.

Bir yılı 243 gün olan Venüs’te gece ve gündüz sıcaklık farkları çok az. Aynı durum kutupları ve ekvatoru için de geçerli. Mevsimsel sıcaklık çeşitliliği de bulunmuyor. Sıcaklıklarda gözle görülür tek fark yükseklikle ortaya çıkıyor. Gezegenin en yüksek noktası olan 11 kilometre yüksekliğindeki Maxwell Montes Dağı’nın zirvesi, Venüs’ün en serin yeri. Burada sıcaklık 380 dereceye inerken hava basıncı da yarı yarıya düşüyor.

1-whatisthewea
Venüs yüzeyi illüstrasyonu (Avrupa Uzay Ajansı)

Ekstrem hava koşulları ve hızlı atmosfer sirkülasyonu, rüzgarların saatte 300 kilometre hızla esmesine sebep oluyor. Rüzgarlar, gezegenin dönüş süratinden 60 kat daha hızlı esiyor. Dünya’nın en sert rüzgarları, dönüş hızının en fazla yüzde 10 – 20’si kadardır. Venüs’ün sürekli esen rüzgarları yüzeydeki toz tabakasını her yere taşıyor, küçük kayaları sürüklüyor.

Venüs’ün atmosferinde Dünya’ya göre az miktarda olsa da yıldırımlar görülüyor. Sülfirik asit yağmurlarına güçlü şimşekler eşlik ediyor. Yıldırımlara volkanik aktivitelerin yol açtığı sanılıyor.

Peki gezegen nasıl bu hale geldi? NASA uzmanları, Dünya’daki küresel ısınma verilerini incelediğinde, yeryüzünün milyarlarca yıl içinde Venüs gibi bir yer olabileceği uyarısında bulunuyor. Venüs’e gönderilecek yeni sondalar ve uzay araçları olmadan şimdilik daha net bilgiler elde etmek imkansız. Bilim insanları, gelecekte Venüs’ün yüzeyinde bir koloni kurulamayacağı konusunda hemfikir.


(Bilimpro.com haber içerikleri kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz, kanuna aykırı ve izinsiz kopyalanamaz, başka yerde yayınlanamaz)