Evrenin ‘serseri kurşun’ yıldızı

Hiçbir yörüngeyi takip etmeyen ‘US 708’ yıldızı, saatte 4 milyon kilometre hızla seyahat ediyor.

Astronomlar uzayda hiçbir yörüngeyi takip etmeyen, başıboş ve en hızlı şekilde ilerleyen bir yıldız tespit etti. ‘US 708’ adlı bu dev gök cismi, Samanyolu Galaksisi’nin dışına doğru saniyede 1200 kilometre, yani saatte yaklaşık 4 milyon 345 bin kilometre hızla yolculuk ediyor.

Bilim dergisi Science’ta yayınlanan araştırma sonuçlarına göre, galaktik hız rekorlarını alt üst eden ‘US 708’ helyum yıldızı, çok büyük bir termo-nükleer süpernova (yıldız patlaması) ile uzaya fırlatıldı. Patlamanın büyüklüğüne sebep olan ise birbirine sıkıca bağlı iki yıldızdan birisinin yok olmasıydı.

Patlamadan sağ kalıp büyük bir hızla ilerleyen ‘US 708’ yıldızı, Hawaii’deki W. M. Keck Gözlemevi ve Pan-STARRS1 teleskoplarından elde edilen veriler ile keşfedildi. Araştırmayı Avrupa Güney Gözlemevi (ESO)’nun Almanya’daki merkezinden gökbilimci Stephan Geier ve ekibi gerçekleştirdi.

YÖRÜNGEDEN BAĞIMSIZ TEK BAŞINA İLERLİYOR

Bilim insanları, bizim Güneşimiz gibi yıldızların Samanyolu Galaksisi’ne bağlı olduklarını, bir yörüngeyi takip ettiklerini ve orta hızlarda hareket ettiklerini belirtiyor. ‘US 708’ yıldızı gibi nadir görülen gök cisimleri ise bir yörüngeyi takip etmeden, çekim gücünden bağımsız şekilde galaksiler-arası uzaya doğru kendi istikametlerinde seyahat ediyor.

Samanyolu’nun merkezindeki dev karadeliğin bazı yıldızları içine çekerek yok ederken bazı yıldızları da ‘inanılması güç’ hızlarla galaksinin dışına doğru fırlattığı biliniyor. Ancak Stephan Geier ve ekibi, ‘US 708’i büyük bir patlamanın ortaya çıkardığını kaydediyor. Aşağıdaki videoda, söz konusu yıldızın yolculuğuna nasıl başladığına dair bir animasyon yer alıyor:

‘US 708’in bu kadar hızlı bir şekilde fırlatılmasına sebep olan ‘süpernova’, enerjisi biten yıldızının şiddetle patlaması olarak biliniyor. Bir süpernovanın parlaklığı, Güneş’in parlaklığının 100 milyon katına kadar ulaşabiliyor. Başlangıçta yapısı iyonize madde olan plazma şeklindeki bir süpernovanın parlaklığını yitirmesi haftalar ya da aylar sürebiliyor. Bu süre zarfında yaydığı enerjinin, Güneş’in 10 milyar yılda yayacağı enerjiden daha fazla olduğu belirtiliyor.

‘US 708’ yıldızı, uzayın sonsuzluğundaki bilinmeyen istikametine doğru hızla yol almaya devam ediyor.

Güneş’ten 1 milyon kat büyük karadelik yıldızı böyle yuttu

Güneş’ten en az 1 milyon kat büyük süper kütleli bir karadelik, Dünya’dan 2,7 milyar ışık yılı uzaklıktaki bir yıldızı yok etti.

Bilim insanları, Güneş’ten en az 1 milyon kat büyük süper kütleli bir karadeliğin, Dünya’dan 2.7 milyar ışık yılı uzaklıktaki bir yıldızı yok etmesini tespit etti. (1 ışık yılı = Yaklaşık 10 trilyon kilometre).

NASA’nın uzaydaki Galaxy Evolution Explorer aracı ile Hawaii’deki Pan-STARRS1 teleskobu, nadir izlenebilen olayın 138 günlük sürecini gözlemledi. NASA, karadeliğin yıldızı nasıl içine çektiğini anlatan bir animasyon yayınladı. ABD’nin Maryland Eyaleti’ndeki Johns Hopkins Üniversitesi’nden astronom Suvi Gezari öncülüğündeki ekibin, bilim dergisi Nature’da yayınlanan araştırmalarına göre, ilk kez yok edilen bir yıldızın özellikleri tamamen tespit edilebildi.

Gezari, “Yıldızın bir kısmı karadeliğin içine çekilirken, kalan bölümü ve gazlar yüksek hızla dışarı atılıyor. Atılan gazın cinsini de belirleyebiliyoruz. Genellikle helyum oluyor. Bu, bir suç mahallinde delil toplamaya benziyor. Son olayda da karadelikten yayılan yüksek oranda helyum, az miktarda hidrojen tespit ettik” dedi. Karadelikler, galaksilerde gizleniyor. Yıldız ve gök cisimlerini çekim kuvvetleri sayesinde içlerine alarak yok ediyor.

yep
Sol üst köşedeki fotoğraftan itibaren yıldızı yutan karadeliğin açığa çıkardığı ışık görülebiliyor (NASA)

KARADELİK NEDİR?

‘Kozmik canavarlar’ olarak da nitelendirilen karadelikler, çekim alanı her türlü maddesel oluşumun ve hatta ışığın dahi kaçmasına izin vermeyecek derecede güçlü olan, kütlesi büyük gök cisimleri olarak biliniyor. Karadeliklerin ‘tekillik’ özellikleri sebebiyle üç boyutlu olmadıkları, sıfır hacimli oldukları iddia ediliyor. Sahip oldukları ‘yokluğun’ içinde zamanın yavaş aktığı veya hiç akmadığı tahmin ediliyor.

Astronomide hala en büyük soru işaretlerinden birisi olan karadelikler, gizemli varlıkları nedeniyle fizikçilerden gökbilimcilere kadar birçok uzmanın merak ettiği ve üzerinde çalıştığı alanlardan birisi. Süper kütleli karadelikler, Güneş’ten milyarlarca kat büyük kütlelere ulaşabiliyor.