Dünya’ya en yakın ikinci karadelik keşfedildi!

GÖKHAN ‘ABDULLAH’ ÖZTÜRK  /  İSTANBUL

Astronomik mesafeler göz önüne alındığında, ‘Dünya’nın arka bahçesi’ sayılabilecek uzaklıkta devasa bir karadelik ilk kez gözlemlendi. Güneş’in yaklaşık 33 katı büyüklüğündeki gizemli boşluk, 2 bin ışık yılı ötede yer alıyor. (1 ışık yılı = Yaklaşık 10 trilyon kilometre).

Fransa’daki bilim insanlarının Astronomy & Astrophysics dergisinde yayınlanan araştırmalarına göre, Aquila Takımyıldızı’nda bulunan ‘Gaia BH3’ adı verilen dev karadelik, daha önce keşfedilen ve 1500 ışık yılı uzaklıkta yer alan ‘Gaia BH1’den sonra Dünya’ya en yakın ikinci karadelik konumunda.

Tüm gezegenleri ve yıldızları yutabilme yetenekleriyle karadelikler, evrendeki en korkulan nesneler niteliğinde.’Gaia BH1’ ve ‘Gaia BH3’ ün yakınlıkları kulağa endişe verici geliyorsa da Paris Gözlemevi’nden astronom Pasquale Panuzzo bize “korkmak için hiçbir neden olmadığını, karadeliğin galaksi ölçeğine göre Dünya’ya yakın olduğunu” ifade ediyor.

‘Gaia BH3’, Güneş’ten sonra bize en yakın yıldız olan Proxima Centaury’den 500 kat daha uzakta ve gelecekte asla çok daha yakınımıza gelmeyecek. Günümüzün en hızlı uzay aracıyla Proxima Centaury’ye gitmek için bile 81 bin yıl gerekiyor.

ÇOK NADİR BİR SİSTEMDE YER ALIYOR

‘Gaia BH3’ kendi başına bir sistemde değil, karadelik ve bir yıldızdan oluşan ve oldukça nadir görülen bir ‘ikili sistemde’ yer alıyor. İlginç bir şekilde, yıldız, karadeliğin yörüngesinde dönüyor ve bu da yıldıza yörüngesinde garip bir ‘yalpalama’ hareketi veriyor.

Yalpalama, Dünya’dan yaklaşık 1 buçuk milyon kilometre uzaklıkta bulunan Avrupa Uzay Ajansı’nın Gaia Uzay Teleskobu ile birkaç yıl boyunca ölçüldü.

Avrupa Güney Gözlemevi (ESO)’nun Şili’deki VLT (Çok Büyük Teleskopu) da dahil olmak üzere diğer teleskoplardan elde edilen ek veriler, bu karadeliğin kütlesinin Güneşimizin 33 katı olduğunu doğruluyor. Bu arada, Güneş’in içine yaklaşık 1 milyon Dünya’yı alabilecek bir büyüklükte olduğunu da hatırlatalım. ‘Gaia BH3’, galaksimiz Samanyolu’ndaki en büyük ikinci kara delik.

Samanyolu’ndaki en büyük karadelik, galaksimizin merkezinde hızla dönerek bir futbol topu şeklini alan, 4 milyon Güneş kütlesiyle ‘Sagittarius A’ olarak biliniyor. Ancak ‘Sagittarius A’ Dünya’dan 26 bin 670 ışık yılı, yani ‘Gaia BH3’ün 13 katı uzaklıkta yer alıyor.

SORU İŞARETLERİYLE DOLU ESRARENGİZ BİR DİYAR

Yeni bulunan ikili sistemin -yani bir karadeliğin yörüngesinde dönen bir yıldızın- tam olarak nasıl oluştuğu sorusu gelecekteki çalışmaların konusu olacağa benziyor.

Pasquale Panuzzo’nun bazı teorileri var: “Klasik senaryo, sistemin (çökerek karadeliği oluşturan) büyük kütleli bir yıldız ile (bugün gördüğümüz) düşük kütleli bir yıldızdan oluşması. Bir başka senaryo da düşük kütleli yoldaş yıldızın doğumundan sonra karadelik tarafından ele geçirilmiş olması. Elimizde bu ikinci senaryonun daha olası olduğuna işaret eden birkaç ipucu var.”

KARADELİK NEDİR?

‘Kozmik canavarlar’ olarak da nitelendirilen karadelikler, çekim alanı her türlü maddesel oluşumun ve hatta ışığın dahi kaçmasına izin vermeyecek derecede güçlü olan, kütlesi büyük gök cisimleri olarak biliniyor.

Çevredeki toz ve gaz gibi maddelerin yanı sıra gezegenleri ve hatta diğer karadelikleri de içine çeken yoğun bir çekim kaynağı olarak hareket ediyorlar.

Karadeliklerin ‘tekillik’ özellikleri sebebiyle üç boyutlu olmadıkları, sıfır hacimli oldukları iddia ediliyor. Sahip oldukları ‘yokluğun’ içinde zamanın yavaş aktığı veya hiç akmadığı tahmin ediliyor.

Astronomide hala en büyük soru işaretlerinden birisi olan karadelikler, gizemli varlıkları nedeniyle fizikçilerden gökbilimcilere kadar birçok uzmanın merak ettiği ve üzerinde çalıştığı alanlardan birisi.

Bilinen evrendeki süper kütleli karadelikler, Güneş’ten 25 milyar kat genişliğe ve 50 milyar kat fazla kütleye ulaşabiliyor.


(Bilimpro.com haber içerikleri kaynak gösterilmeden ve yazarın adı belirtilmeden alıntı yapılamaz, kanuna aykırı ve izinsiz kopyalanamaz, başka yerde yayınlanamaz)

Üç güneşli gezegen: KELT-4ab

Dünya’dan 680 ışık yılı uzaklıktaki dev bir gezegenin gökyüzünde üç güneş parlıyor.

ABD’deki Harvard-Smithsonian Astrofizik Enstitüsü’nde görevli bilim insanları, üç güneşli yeni bir gezegen keşfetti.

Bilim dergisi The Astronomical Journal’da yayınlanan araştırma sonuçlarına göre, yaklaşık 680 ışık yılı uzaklıkta (1 ışıkyılı = yaklaşık 10 trilyon kilometre) bulunan ve ‘KELT-4Ab’ adı verilen gezegenin büyüklüğü neredeyse Jüpiter kadar. (Dünya’dan 1300 kat büyük). İlk olarak 1973’lerde gözlemlenen KELT-4 sistemiyle ilgili son veriler, ABD’nin Arizona eyaleti ile Güney Afrika’daki KELT yer teleskoplarıyla elde edildi.

EN YAKIN YILDIZIN ETRAFINDA 3 GÜNDE DÖNÜYOR

Araştırmayı önemli kılan, üç yıldızlı güneş sistemlerine oldukça ender rastlanılması. Aşırı sıcak yüzeyiyle bir gaz devi olan KELT-4Ab, şimdiye kadar gözlemlenen dördüncü üç güneşli gezegen. KELT-4Ab’nin gökyüzünde KELT-4A, B ve C yıldızları parlıyor. Gezegen, kendisine en yakın yıldız KELT-4A’nın etrafındaki yörüngesini 3 günde kat ediyor. Bu kısa süre sebebiyle bir tarafının hep gece diğer tarafının ise hep gündüzü yaşadığı tahmin ediliyor. Daha uzaktaki KELT-4B ve C yıldızları ise birbirine yakın olan ikili bir sistemi oluşturuyor. Bu iki yıldız, gezegenin etrafındaki tek yörüngelerini 4 bin yılda tamamlıyor.

Araştırmayı yürüten ekibin lideri Jason Eastman, “İkili yıldızlar KELT-4B ve C’nin, gezegeni KELT-A yıldızına yaklaştırdığını, ittiğini düşünüyoruz. Eğer orada, yüzeyde olsaydınız, kalın bir atmosferin yanı sıra, Güneş’in Dünya üzerindeki görünüşünden 40 kat daha büyük bir yıldızı görürdünüz. Diğer iki yıldızı ise Ay kadar parlak ve uzakta görürdünüz” dedi.

triple-star-system
Sistemin merkezindeki yıldız, gezegene çok yakın bir yörüngedeyken diğer iki yıldız uzak bir yörüngeyi takip ediyor.

GAIA TELESKOBU İNCELEMEYE DEVAM EDECEK

Avrupa Uzay Ajansı (ESA)’nın Gaia teleskobu, 2018’de tamamlanacak şimdiki görevinin ardından KELT-4Ab’yi gözlemlemeye başlayacak. Bilim insanları, elde edecekleri veriler ışığında nadir rastlanan çok güneşli gezegenleri ve sistemleri daha iyi anlayabileceklerini düşünüyor.

Son yıllarda birden çok güneşi olan gezegen araştırmaları dikkat çekiyor. California’daki Palomar Gözlemevi’ni kullanan NASA astronomları, 2015’te Dünya’dan 136 ışık yılı uzakta, dört güneşi olan ’30 Ari b’ gezegenini keşfetmişlerdi.