Samanyolu benzeri iki sarmal galaksinin çarpışması görüntülendi.
Hubble Uzay Teleskobu, Dünya’dan yaklaşık 1 milyar ışık yılı uzaklıkta çarpışan iki büyük sarmal galaksinin oluşturduğu gök cismini fotoğrafladı. (1 ışık yılı = Yaklaşık 10 trilyon kilometre).
NASA’dan yapılan açıklamaya göre, gözlem sırasında yardımcı olan Kızılötesi Astronomi Uydusu (IRAS)’a atfen ‘IRAS 14348-1447’ adı verilen bu obje, iki gaz zengini sarmal galaksinin birbirine girmesiyle oluşmuş. Uzmanlar, geçmişte bu iki galaksinin birbirine yaklaştığını, birbirlerinin yer çekimi kuvvetiyle yıkıcı ve yavaş bir şekilde birleştiklerini kaydediyor.
IRAS 14348-1447
SAMANYOLU DA ANDROMEDA İLE ÇARPIŞACAK
Bilim insanları, Dünya’nın da içinde yer aldığı Samanyolu Galaksisi ile en yakın komşusu Andromeda Galaksisi’nin yaklaşık 4 milyar yıl sonra çarpışacağını öngörüyor. Araştırmalara göre, 2,5 milyon ışık yılı uzaktaki Andromeda, Samanyolu’nun sahip olduğu hızın 2 katı süratle üzerimize geliyor. Çarpışmanın şiddetiyle iki galaksinin ve barındırdıkları milyarlarca yıldızın yörüngeleri darmadağın olacak. Samanyolu, bugün bulunduğu galaktik merkezinden çok uzaklara savrulacak.
Samanyolu’nun da içinde bulunduğu ‘Laniakea’ süper galaksi kümesinin bilinenden 100 bin kat büyük olduğu ortaya çıktı.
Güneş’in de yer aldığı yaklaşık 400 milyar yıldıza ev sahipliği yapan Samanyolu galaksisinin gerçek konumu, dev bir haritada yeniden belirlendi. Samanyolu’nun içinde bulunduğu ‘Laniakea’ süper galaksi kümesinin bilinenden binlerce kat daha büyük olduğu, katrilyonlarca yıldız barındıran 100 binden fazla galaksi (yıldız kümesi) içerdiği keşfedildi.
Yeni bir araştırma, uzayda akılları zorlayan mesafe, sayı ve boyut hesaplamalarına bir yenisini ekledi. Bilim dergisi Nature’da yayınlanan habere göre, Hawaii Üniversitesi’nden gökbilimci Brent Tully önderliğindeki bir ekip, yerel dilde ‘ölçülemez büyüklükte cennet’ anlamına gelen ‘Laniakea’ süperkümesinin, bilinenden 100 bin kat daha büyük olduğunu ortaya çıkardı.
520 MİLYON IŞIK YILI GENİŞLİĞİNDE
Evrende galaksi gruplarını kapsayan büyük kümeler olarak bilinen süperkümeler, birbirine yakın yüzbinlerce galaksiden oluşuyor. Yeni haritaya göre, Samanyolu’nun da yer aldığı Laniakea’nın yaklaşık 520 milyon ışık yılı (1 ışık yılı = yaklaşık 10 trilyon kilometre) genişliğinde olduğu, 100 milyon x 1 trilyon adet yıldız içerdiği belirtiliyor.
Gezegenimizin yer aldığı Samanyolu galaksisi, yeni haritada Laniakea süperkümesinin uçlarında neredeyse nokta kadar kalıyor. Laniakea’nın ipe dizilmiş incilerden oluşan lif benzeri olağanüstü yeni görüntüsü dikkat çekiyor. Laniakea’nın etrafında ise yine devasa boyutlardaki Shapley, Hercules, Coma ve Perseus – Pisces süperkümeleri yer alıyor.
3 BOYUTLU HARİTADA ORTAYA ÇIKAN BÜYÜLEYİCİ YAPI
ABD’nin Batı Virginia eyaletindeki GBT radyoteleskopu’nu kullanan Tully ve arkadaşları, araştırma için 8 bin galaksinin pozisyonlarından ve hızlarından elde edilen veriler ile Samanyolu’na yeni bir açıdan bakmış oldu. Ekip, evrenin genişlemesinden ortaya çıkan hareketleri de hesapladıktan sonra galaksimizin kozmik komşularının nasıl şekillendiğinin 3 boyutlu görüntüsünü oluşturdu.
Laniakea’nın sınırları ve ilginç yapısı bu şekilde ortaya çıktı. Samanyolu bu ağdaki çizgilerden bir tanesi üzerinde, pek çok galaktik nehirlerden bir tanesinin kolunda gibi görülüyor. Araştırmanın, galaksilerin ve süper galaksi kümelerinin büyüklüğünü ve sınırlarını anlamada yeni bir kilometre taşı olduğu kaydediliyor.
Dünya’dan 4 milyar ışık yılı uzaklıktaki infilaka süper kütleli bir karadeliğin neden olduğu belirlendi.
Bilim insanları, 2015’te Samanyolu Galaksisi’ndeki tüm gökcisimlerini gölgede bırakan bir süpernovayı (büyük bir yıldızın şiddetle patlamasını) tespit etmiş, infilakın Güneş’ten 570 milyar kat daha fazla ışık saçtığı belirlenmişti. Işığın parlaklığına devasa bir karadeliğin yuttuğu yıldızın sebep olduğu ortaya çıktı.
Dünya’dan 4 milyar ışık yılı (1 ışık yılı = yaklaşık 10 trilyon kilometre) uzaklıktaki ‘ASASSN-15lh’ kodu verilen dev patlama, bütün Samanyolu Galaksisi’nden 50 kat daha parlak.
İngiliz The Guardian gazetesinin haberine göre, İsrail’deki Weizmann Bilim Enstitüsü’nden gökbilimcilerin yürüttüğü araştırmada, Güneş’ten yarım trilyon kat parlak ışığın, süper kütleli bir karadeliğin kendisine yaklaşan bir yıldızı parçaladığı sırada açığa çıktığı tespit edildi.
Weizmann Bilim Enstitüsünden Giorgos Leloudas, “Olaydan sonra ışığın kaynağı hakkında 10 ay boyunca inceleme yaptık ve bunun, sıradışı biçimde parlak bir süpernova ile izah edilemeyeceği sonucuna vardık. Parlak ışığa, muhtemelen süratle dönerken daha küçük kütleye sahip bir yıldızı parçalayan süper kütleli karadeliğin yol açtığı bulgusunu elde ettik” dedi. Ekibin araştırma sırasında hem dünya üzerindeki hem de yörüngedeki teleskopların verilerini kullandığı öğrenildi. Araştırma sonuçları, Nature Astronomy dergisinde yayınlandı.
Aşağıdaki animasyon videoda, ASASSN-15lh adı verilen olay kapsamında, bir yıldızın karadelik tarafından nasıl yutulduğu ve yok edildiği anlatılıyor:
KARADELİK NEDİR?
‘Kozmik canavarlar’ olarak da nitelendirilen karadelikler, çekim alanı her türlü maddesel oluşumun ve hatta ışığın dahi kaçmasına izin vermeyecek derecede güçlü olan, kütlesi büyük gök cisimleri olarak biliniyor. Karadeliklerin ‘tekillik’ özellikleri sebebiyle üç boyutlu olmadıkları, sıfır hacimli oldukları iddia ediliyor. Sahip oldukları ‘yokluğun’ içinde zamanın yavaş aktığı veya hiç akmadığı tahmin ediliyor.
Astronomide hala en büyük soru işaretlerinden birisi olan karadelikler, gizemli varlıkları nedeniyle fizikçilerden gökbilimcilere kadar birçok uzmanın merak ettiği ve üzerinde çalıştığı alanlardan birisi. Süper kütleli karadelikler, Güneş’ten milyarlarca kat büyük kütlelere ulaşabiliyor.
Güneş’ten 100 milyon kat büyük karadeliğin bir yıldızı içine doğru çekmesi (İllüstrasyon: M. Kornmesser)
SÜPERNOVA NEDİR?
Araştırmalara göre, Güneş’ten daha fazla kütleye sahip yıldızlar, çekirdeklerindeki tüm atomları demire dönüştürdüklerinde kütle çekime karşı koyacak füzyon enerjilerini de tüketmiş oluyor. Kontrolü tekrar ele geçiren kütle çekim, yıldızın çekirdeğini 100 milisaniye gibi bir sürede kendi üstüne çökerterek ya bir karadelik ya da nötron yıldızı oluşmasını sağlıyor.
Merkezdeki atomların bozulmaları sonucu oluşan nötrinolar (nükleer fizikte kütlesiz olarak belirlenen madde) yayılarak nükleer tepkimelerin devam ettiği dış katmanları inanılmaz yüksek sıcaklıklara çıkartıyor. Uzaya doğru genleşen yıldız olağanüstü bir güçle patlıyor. Büyük bir yıldızın patlaması bir galaksinin tüm ışığını bastırabiliyor.
Samanyolu Galaksisi’nin hidrojen yoğunluğunu gösteren harita, bilim insanlarına yeni bir bakış açısı sundu
Bilim insanları, dünya üzerindeki en güçlü iki teleskobu kullanarak Samanyolu Galaksisi’nin en detaylı haritalarından birisini oluşturmayı başardı.
Almanya ve Avustralya’daki gökbilimciler, uzayda en çok bulunan ve bütün yıldızlar ile galaksilerin ana bileşeni olan ‘hidrojen’ elementini temel alarak Samanyolu’nun daha önce görülmemiş bir taslağını oluşturdu. Harita, galaksimizdeki yıldızların, bulutsuların ve tüm gök cisimlerinin hidrojen yoğunluğunu gösteriyor.
Haritanın oluşturulması için Avustralya’daki Parkes Gözlemevi ile Almanya’daki Effelsberg Radyo Teleskobu kullanıldı. Bilim insanları, hidrojen haritasının Samanyolu ve diğer galaksi araştırmalarında önemli bir veri kaynağı olacağını belirtiyor.
İçinde 400 milyar kadar yıldız bulunan Samanyolu’nun çapı 180 bin ışık yılını aşıyor. (1 ışık yılı = yaklaşık 10 trilyon kilometre). Dünyamız ve güneşimiz, Samanyolu’nun merkezindeki büyük karadelikten yaklaşık 27 bin ışık yılı uzakta yer alıyor.
