Şili’deki ALMA teleskoplarını kullanan gökbilimciler, iki yıldız arasındaki meydan okumanın sonucunda ortaya çıkan tuhaf gaz bulutlarını gözlemledi. Yıldızlardan biri öylesine büyüdü ki diğerini yuttu, öbürü de karşılığında partnerinin etrafında sarmal çizerek dış katmanlarını kaybetmesine neden oldu.
Avrupa Güney Gözlemevi (ESO)’dan yapılan açıklamaya göre, tıpkı insanlar gibi, yıldızlar da zamanla değişir ve sonunda ölürler. Güneş ve benzeri yıldızlar, çekirdeğindeki tüm hidrojeni yaktıktan sonra büyük ve parlak kırmızı dev yıldızlara dönüşürler. Sonunda, ölmekte olan Güneş dış katmanlarını kaybeder ve geride beyaz cüce adı verilen sıcak ve yoğun çekirdeği kalır.
İsveç’teki Chalmers Teknoloji Üniversitesi’nden araştırmaya katılan Hans Olofsson, gizemli çarpışmaya ilişkin şunları söyledi: “HD 101584 yıldız sistemi, bu ölüm sürecinin, düşük kütleli yoldaş yıldızın dev yıldız tarafından girdap içine çekilip yutulması sebebiyle olması gerekenden daha erken ve çarpıcı bir biçimde sonlanması açısından özel bir sistem.”
Olofsson ve ekibi, HD 101584 çift yıldız sisteminde olanların bir yıldız savaşına benzediğini söylüyor. Ana yıldız bir kırmızı deve dönüşmek için şişerken, küçük kütleli arkadaşını içine alacak kadar büyüdü. Karşılığında, küçük yıldız dev yıldızın çekirdeğine doğru sarmal hareket yapmaya başladı. Bu manevra büyük yıldızın gaz katmanlarının etkileyici bir biçimde dağılarak ve geride çekirdeğini bırakarak patlamasına yol açtı.
Ekip, HD 101584 bulutsusundaki gazın karmaşık yapısının sebebinin, küçük yıldızın kırmızı deve doğru yaptığı sarmal hareketin yanı sıra bu süreçte oluşan gaz jetleri olduğunu kaydediyor. Zaten bozulmuş gaz tabakalarına ölümcül bir darbe olan bu jetler, önceden dışarıya atılmış materyaller yoluyla gaz halkaları ve bulutsuda görülen mavimsi ve kırmızımsı lekeler oluşturarak patlıyor.
Çalışmaya İsveç Uppsala Üniversitesi’nden katılan Sofia Ramstedt şöyle diyor: “Hali hazırda Güneş benzeri yıldızların ölüm sürecini betimleyebiliyoruz ancak neden ve tam olarak nasıl gerçekleştiğini açıklayamıyoruz. HD 101584 bu bulmacayı çözmek için bize önemli ipuçları veriyor. HD 101584 bölgesinin detaylı görüntüleriyle birlikte, daha önce bulunduğu dev evresi ile yakın zamanda dönüşeceği yıldız kalıntısı arasındaki bağlantıyı kurabiliriz.”
Bilim insanları, uzayın derinliklerinde gerçekleşen bu felaket sayesinde Güneş gibi yıldızların yaşamının son evresini daha iyi anlamayı umuyor.
Bilim kurguyu gerçeğe dönüştüren yeni hologram araştırması iletişimde çığır açabilir.
‘Star Wars’ (Yıldız Savaşları) filmlerinde görülen hologramlı haberleşme teknolojisinin günlük hayatta kullanılmasına yönelik önemli bir adım daha atıldı. Bilim insanları, akıllı mobil cihazlar ile bilgisayar ve televizyon ekranlarına uygulanabilecek nitelikte dünyanın en ince holografik materyalini geliştirdi.
Avustralya’daki RMIT Üniversitesi ile Çin’deki Pekin Teknoloji Üniversitesi’nden uzmanların, Nature Communications dergisinde yayınlanan ortak araştırmasına göre, geliştirilen nano-malzeme, insan saç telinden 1000 kat daha ince. Milyonlarca silikon sütunu birleştirerek ışığı üç boyutlu olarak yansıtabilen materyal sayesinde büyük boyutlu lens ve projeksiyon sistemlerine gerek kalmıyor. Kullandığımız en küçük ekranlardan bile yüksek kaliteli üç boyutlu imajları yansıtabiliyor.
RMIT Üniversitesi’nden araştırmayı yürüten ekibin lideri Min Gu, “Hologram teknolojisini kişisel akıllı cihazlarımıza adapte ediyoruz. Geleneksel bilgisayar temelli hologramlar, elektronik aygıtlarımız için çok büyük. Ancak ultra ince hologram materyali ile bu bariyerleri aşabiliyoruz” diyor.
Geleneksel holografik cihazda ışık, 3 boyutlu nesnenin illüzyonunu oluşturacak bir şekilde yansıtılıyor. Hologramı oluşturacak olan materyallerin de yansıtılan ışığın dalgaboyları kadar kalın olması gerekiyor. Min Gu ve ekibi ise kalınlığın getirdiği sınırları, kendisine has özellikleri olan ‘topolojik izolatör’ adlı bir malzemeyle aştı.
Araştırmacılar bu kuantum maddeyi, silikon plaka üzerinde büyüyen 25 nanometrelik antimon telürürden yaptı. Işığı oldukça kıran yüzey, ışığın antimon telürür tabakası etrafında sıçramasına neden oluyor. Bu çoklu iç yansımalar, 3 boyutlu hologram oluşturmak için koşullar meydana getiren ışık fazının gerçekleşmesine yol açıyor.
Çalışmaya katılan bir diğer uzman Zengji Yue, araştırmanın bir sonraki aşamasının, LCD ekranlarda 3 boyutlu hologram görüntüsünün oluşmasını sağlayacak sert ve ince bir film geliştirmek olduğunu söylüyor. Ancak bunun yapılabilmesi için piksel boyutlarının en az 10 kat küçültülmesi gerekiyor.
Min Gu ve Zengji Yue, geliştirdikleri nano materyalin sadece hologram teknolojisinde değil, tıptan eğitime, bilgi saklama kapasitesinin artırılmasından siber güvenliğe, akıllı telefonlardaki kameraların boyutunun küçültülmesinden, uydulardaki kompleks optik sistemlerin ağırlığının azaltılmasına kadar birçok farklı alanda kullanılabileceğini kaydediyor.
(Bilimpro.com haber içerikleri kaynak gösterilmeden ve yazarın adı belirtilmeden alıntı yapılamaz, kanuna aykırı ve izinsiz kopyalanamaz, başka yerde yayınlanamaz)
NASA uzmanları, HH 24 yıldızını Star Wars filmlerindeki ışın kılıcına benzetiyor.
Hubble Uzay Teleskobu, Dünya’dan 1350 ışık yılı uzaklıktaki bir bulutsu içinde şekillenen yıldızı gözlemledi. (1 ışıkyılı = Yaklaşık 10 trilyon kilometre). Bilim insanları, vizyondaki Star Wars filmine atıf yaparak yıldızı bir ışın kılıcına benzetiyor.
NASA ve Avrupa Uzay Ajansı (ESA) ortaklığında keşiflerini sürdüren 21 yıllık emektar Hubble teleskobu, Samanyolu galaksisindeki Orion b moleküler bulutsusu içinde oluşmakta olan ‘Herbig-Haro (HH) 24’ adlı yıldızı görüntüledi.
Vizyona giren ‘Rogue One: Bir Star Wars Hikayesi’ filmine atıfta bulunan NASA’daki bilim insanları, yıldızı ‘çift bıçaklı bir ışın kılıcına’ benzetiyor. NASA Bilim Görevi direktörlerinden John Grunsfeld, “Bilim kurgu, her zaman mühendislere ve bilim insanlarına ilham kaynağı oldu, Star Wars da buna dahil” yorumunu yaptı.
HH 24 yıldızı (Fotoğraf: NASA/ESA)
Yıldızlar çok yoğun ve görünür ışımayı geçirmeyen yıldızlararası gaz ve toz bulutlarının ortasında doğuyor. Moleküler bulut, birkaç yoğunlaşmış bölgeye parçalanıyor. Bu yoğunlaşmış parçalar daha sonra yıldızların oluşması için çökmeye devam ediyor. Çöküş sırasında zıt yönlere doğru ‘süper sıcak’ materyal püskürmesi gerçekleşiyor. Hubble’ın gözlemlediği son yıldız da bu yüzden ‘kozmik bir kılıca’ benzetiliyor.
200 ila 400 milyar yıldızı barındıran Samanyolu’nda her yıl Güneş kütlesinin yaklaşık 3 – 10 katı arasında değişen bir gaz kütlesinin yıldıza dönüştüğü sanılıyor.
Hayali 8 gezegenin uzaydaki benzerleri son yıllardaki araştırmalarla keşfedildi.
Tüm dünyada büyük hayran kitlesine sahip Star Wars (Yıldız Savaşları) serisinin yeni filmi ‘Rogue One: A Star Wars Story’ (Rogue One: Bir Star Wars Hikayesi) vizyona girdi. Heyecanla beklenen film, seriye olan ilgiyi yeniden artırdı. Peki Star Wars evrenindeki kurgusal dünyalar gerçek olabilir mi? Gökbilimciler, şimdiye kadar bu fantastik hikayelerdeki 8 gezegenin benzerlerini keşfetti.
Son 15 yılda, yer ve uzay teleskoplarıyla binlerce gezegen ve gezegen adayı gök cismi gözlemleyen bilim insanları, Star Wars filmlerindeki ünlü Tatooine, Hoth, Coruscant, Bespin, Mustafar, Kamino, Endor ve Alderaan gezegenleriyle ortak özelliklerdeki uzak dünyaları Samanyolu Galaksisi içinde buldu. Gelin bu gezegenleri teker teker inceleyelim:
CORUSCANT
Seride yer alan Coruscant gezegeninin benzeri, Dünya’dan yaklaşık 1400 ışıkyılı uzaklıkta, Kuğu (Cygnus) Takımyıldızı’nda bulunuyor. 2015 yılı Temmuz ayında keşfedilen ve ‘Kepler-452b’ adı verilen gezegen, Dünya’dan 1,6 kat büyük. Güneş Sistemi dışında şu ana kadar bulunanlar arasında Dünya’ya en çok benzeyen gezegen olan Kepler- 452b’nin su birikintileriyle dolu kayalık bir yüzeye ve kalın bir atmosfere sahip olma olasılığı var. Star Wars evreninde ise bütün gezegeni kaplayan tek bir şehirden oluşan Coruscant gezegeni, galaksi yönetiminin merkezi ve başkenti durumunda.
Kepler-452b illüstrasyonu
BESPIN
Gaz devlerinin atmosferlerinde madencilik yapmak, bilim kurgu eserlerinin değişmez konularından biri. Star Wars evreninde ‘Cloud’ şehrine ev sahipliği yapan gaz devi Bespin gezegeninin benzerleri ise bizim güneş sistemimizde mevcut: Uranüs ve Neptün. Kepler Uzay Teleskopu ile bu özellikte çok sayıda gezegen keşfedildi. Bunlardan birisi 186 ışık yılı uzaklıktaki ‘HIP 11915’.
Gaz devi Neptün
MUSTAFAR
Seride Obi-Wan Kenobi ve Anakin Skywalker arasındaki efsanevi düelloya sahne olan Mustafar gezegeni, aktif volkanlar ve lav akıntılarıyla dikkat çekmişti. Mustafar için en uygun eşleştirme, erimiş maden akıntılarıyla ve sıcak atmosferle kaplı olduğu düşünülen Kepler-78b gezegeni. 400 ışık yılı uzaklıktaki bu gezegen, Dünya’dan sadece yüzde 20 oranında büyük. Kaya ve demirden oluştuğu sanılan Kepler-78b’nin 2 bin 30 derecelik yüzey sıcaklığı olduğu belirtiliyor.
Kepler-78b illüstrasyonu
HOTH
Star Wars’taki buzul gezegen Hoth’ın da gerçekte birçok benzeri bulunuyor. Satürn’ün buz kaplı uydusu Enceladus ile Jüpiter’in Europa uydusunun yanı sıra 3 bin 300 ışık yılı uzaklıktaki OGLE-2005-BLG-390lb gezegeni de bunlardan biri. Eksi 220 derece yüzey sıcaklığına sahip olduğu düşünülen OGLE-2005-BLG-390lb, tamamen donmuş durumda bir gezegen.
Jüpiter’in uydusu Europa
TATOOINE
Luke Skywalker’ın yurdu çift güneşli çöl gezegen Tatooine, Star Wars serisinin en ünlü dünyalarından biri. Evrenimizde birden fazla güneşe sahip çok sayıda gezegen sistemi olduğu belirtiliyor. Bunlardan birisi de Kepler-16b. Dünya’dan 196 ışık yılı uzaklıktaki gaz devi Kepler-16b’nin semalarında iki güneş bulunuyor. Her ne kadar soğuk bir yüzeyi olduğu düşünülse de, Kepler-16b’nin ‘yaşanabilir bölge’ içinde olduğu ve akıcı nitelikte suya ev sahipliği yapabileceği kaydediliyor. Bir başka gaz devi Kepler-453b’nin de iki güneşli bir sistemde olduğu açıklanmıştı.
İki güneşli Kepler-16b illüstrasyonu
KAMİNO
Seride, sularla kaplı olmasıyla ve yağmurlu iklimiyle bilinen Kamino gezegeni, gerçek evrenimizde Dünya benzeri Kepler-22b olarak karşımıza çıkıyor. Dünya’dan 600 ışık yılı uzaklıktaki Kepler-22b, kendi yıldızına olan uzaklığı sebebiyle ‘yaşanabilir bölge’ içerisinde bulunuyor. Üzerinde bir okyanus olduğu ve yağmurlarla yıkandığı düşünülen gezegenin 15,5 derecelik bir yüzey sıcaklığı olduğu belirtiliyor. Son araştırmalardaki iddialara göre ise üzerindeki sığ okyanusun derinliği yaklaşık 50 metre.
Kepler-22b illüstrasyonu
ENDOR
Star Wars evreninde Ewok ırkının yaşadığı ve ormanlarla kaplı gezegen olan Endor, aslında bir gaz devinin etrafında dönen uydu özelliği taşıyor. Gerçekte ise Güneş sistemi dışındaki uyduları gözlemlemek, gezegenleri keşfetmekten daha zorlu bir iş. 2 bin kadar yeni gezegen keşfedilse de, Kepler Uzay Teleskopu verilerini inceleyen bilim insanları, bunlardan sadece 60’ının uydularını tespit edebildi. Bu uydulardan hangilerinin bilinen yaşama uygun olup olmadığı ise önümüzdeki yıllarda yapılacak araştırmalara bağlı.
Endor’da Ewok ırkının evleri illüstrasyonu
ALDERAAN
Seride Prenses Leia’nın yurdu olan Alderaan’ı da Kepler Uzay Teleskobu’nun keşfettiği ‘yaşanabilir bölge’ içerisinde kalan Dünya benzeri gezegenlere benzetmek mümkün. Alderaan, Star Wars evreninde devasa silah Death Star (Ölüm Yıldızı) tarafından patlatılarak yok edilmişti. Evrenimizde de benzer akıbeti yaşayan dünyalar bulunuyor. 115 ışık yılı uzaklıktaki HD 20781 ve HD 20782 yıldızlarının toplam 30 gezegeni yutarak yok ettikleri düşünülüyor.
